عبدالعزیز بن حارث تمیمیتمیمی، عبدالعزیز بن حارث، مکنّا به ابوالحسن، محدّث و فقیه حنبلی در قرن چهارم است. ۱ - مشخصاتدر ۳۱۷ متولد شد. از زادگاه و جزئیات زندگی او اطلاع چندانی در دست نیست. وی از بزرگان مذهب حنبلی بود و به علم اصول، فقه و خلاف (فقه تطبیقی) تسلط داشت. از او به بزرگی و منزلت یاد کرده اند. [۱]
ابن جوزی، المنتظم فی تاریخ الملوک والامم، ج۱۴، ص۲۸۴، چاپ محمد عبدالقادر عطا و مصطفی عبدالقادر عطا، بیروت ۱۴۱۲/۱۹۹۲.
[۲]
صفدی، ج۱۸، ص۴۷۰.
[۳]
کحاله، ج۵، ص۲۴۴.
از کسانی که وی از آن‌ها حدیث نقل کرده، نام ابوبکر نیشابوری، نِفْطَوَیْه، قاضی مَحامِلی، محمدبن مَخْلَددُوری (ابن مَخلَد) و ابوبکر عبدالعزیز معروف به غلام خَلّال که از مصاحبان تمیمی نیز بوده، ذکر شده است. [۴]
ابن ابی یعلی، طبقات الحنابلة، ج۲، ص۱۳۹، ج ۲، بیروت: دارالمعرفه، (بی تا).
[۵]
ابن جوزی، المنتظم فی تاریخ الملوک والامم، ج۱۴، ص۲۸۴، چاپ محمد عبدالقادر عطا و مصطفی عبدالقادر عطا، بیروت ۱۴۱۲/۱۹۹۲.
[۶]
مجیرالدین عبدالرحمان بن محمد حنبلی، ج۲، ص۲۷۴ـ ۲۷۵.
[۷]
مجیرالدین عبدالرحمان بن محمد حنبلی، ج۲، ص۲۸۸.
عبدالوهاب (فرزند تمیمی) و بِشْری بن عبداللّه رومی از وی حدیث نقل کرده اند. [۸]
خطیب بغدادی، ج۱۰، ص۴۶۰.
[۹]
خطیب بغدادی، ج۱۱، ص۳۲.
خطیب بغدادی با ذکر دلایلی وی را جاعل حدیث معرفی کرده [۱۰]
خطیب بغدادی، ج۱۰، ص۴۶۱ـ۴۶۲.
اما ابن جوزی ضمن رد دلایل او، ایراد چنین اتهاماتی را ناشی از تعصب خطیب به مذهب خویش، زیاده روی او در حق پیروان دیگر مذاهب و کینه نسبت به حنبلیان دانسته است. [۱۱]
خطیب بغدادی، ج۱۴، ص۲۸۴ـ ۲۸۵.
شرح حال نویسان، ابوعلی بن ابی موسی و ابوالحسین بن هرمز و عمربن حسین خِرَقی [۱۲]
مجیرالدین عبدالرحمان بن محمد حنبلی.
را از همنشینان و مصاحبان وی معرفی کرده اند. [۱۳]
ابن ابی یعلی، طبقات الحنابلة، ج۲، ص۱۳۹، ج ۲، بیروت: دارالمعرفه، (بی تا).
[۱۴]
مجیرالدین عبدالرحمان بن محمد حنبلی، ج۲، ص۲۸۸.
۲ - تالیفاتتمیمی در فقه و اصول فقه، از جمله در خلاف و فرایض (ارث)، تصنیفاتی داشته ولی حتی نامی از این آثار به ما نرسیده است. [۱۵]
ابن ابی یعلی، طبقات الحنابلة، ج۲، ص۱۳۹، ج ۲، بیروت: دارالمعرفه، (بی تا).
[۱۶]
ابن کثیر، البدایة و النهایة فی التاریخ، ج۱۱، ص۲۹۸، بیروت: دارالفکر العربی، (بی تا).
[۱۷]
ابن تغری بردی، النجوم الزاهرة فی ملوک مصر و القاهرة، ج۴، ص۱۴۰، قاهره (۱۳۸۳/ ۱۹۶۳).
۳ - درگذشتتمیمی در ذیقعدة ۳۷۱ درگذشت. مدفنِ او در باب حرب بغداد در نزدیکی مقبرة احمدبن حنبل است. [۱۸]
ابن ابی یعلی، طبقات الحنابلة، ج۲، ص۱۳۹، ج ۲، بیروت: دارالمعرفه، (بی تا).
[۱۹]
مجیرالدین عبدالرحمان بن محمد حنبلی، ج۱، ص۱۱۵.
[۲۰]
مجیرالدین عبدالرحمان بن محمد حنبلی، ج۲، ص۳۲۲.
[۲۱]
مجیرالدین عبدالرحمان بن محمد حنبلی، ج۲، ص۳۳۶.
۴ - فهرست منابع(۱) ابن ابی یعلی، طبقات الحنابلة، ج ۲، بیروت: دارالمعرفه، (بی تا). (۲) ابن تغری بردی، النجوم الزاهرة فی ملوک مصر و القاهرة، قاهره (۱۳۸۳/ ۱۹۶۳). (۳) ابن جوزی، المنتظم فی تاریخ الملوک والامم، چاپ محمد عبدالقادر عطا و مصطفی عبدالقادر عطا، بیروت ۱۴۱۲/۱۹۹۲. (۴) ابن کثیر، البدایة و النهایة فی التاریخ، بیروت: دارالفکر العربی، (بی تا). (۵) مجیرالدین عبدالرحمان بن محمد حنبلی. (۶) المنهج الاحمد فی تراجم اصحاب الامام احمد، ج ۲، چاپ ریاض عبدالحمید مراد، بیروت ۱۹۹۷. (۷) خطیب بغدادی. (۸) صفدی. (۹) کحّاله. ۵ - پانویس
۶ - منابعدانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «تمیمی»، شماره۳۹۰۲. |